Agnieszka Majer
Senior Consultant
Zespół zarządzania projektami CIVITTA Polska
Okres od początku bieżącego roku to zdecydowanie czas różnego rodzaju zmian, aktualizacji oraz nowinek w obszarze funduszy unijnych. Jest to spowodowane przede wszystkim coraz szybciej rozkręcającą się nową perspektywą finansową na lata 2021-2027. Jedną z ostatnich bardzo ważnych zmian dla wnioskodawców i beneficjentów jest aktualizacja zasad udzielania pomocy publicznej. Dziś zapraszam na kilka słów na temat najważniejszych zmian w tym zakresie.
Beneficjenci, którzy realizują swoje przedsięwzięcia ze środków europejskich, zapewne wielokrotnie przekonali się, że pozyskiwanie dotacji i realizacja projektu współfinansowanego z pieniędzy UE związane są z szeregiem niełatwych procedur i dokumentów prawnych. Obejmują one również regulacje dotyczące możliwości przyznawania pomocy publicznej zainteresowanym podmiotom. Jednym z kluczowych dokumentów regulujących ten obszar jest Rozporządzenie Komisji (UE) nr 651/2014 z dnia 17 czerwca 2014 r., uznające niektóre rodzaje pomocy za zgodne z rynkiem wewnętrznym, roboczo nazywane GBERem. Dokument ten stanowi podstawę udzielania pomocy publicznej przedsiębiorstwom w ramach większości instrumentów pomocowych w Polsce. Rozporządzenie GBER przewiduje warunki, po spełnieniu których państwa członkowskie mogą przyznawać pomoc publiczną w określonych obszarach, bez obowiązku uprzedniego zgłoszenia Komisji Europejskiej. Jest to zatem dokument bezpośrednio wpływający na efektywność przyznawania pomocy publicznej, w tym udzielania wsparcia w formie dotacji, ulg czy preferencyjnych instrumentów zwrotnych bez konieczności realizacji skomplikowanej procedury zgłoszenia.
W ostatnim czasie, tj. 23 czerwca, Komisja Europejska oficjalnie przyjęła pakiet zmian do wskazanego wyżej rozporządzenia. Zmiany te zaczęły obowiązywać od dnia 1 lipca 2023 r.
Wprowadzone zmiany prawne mają na celu ułatwienie i zwiększenie dostępu środków pomocowych potencjalnym beneficjentom poprzez zwiększenie progów dla kategorii pomocy, przy których organy krajowe i lokalne mogą przekazać dofinansowanie bez notyfikacji Komisji Europejskiej. W szczególności dotyczy to:
Można zauważyć także, że nowelizacja Rozporządzenia stanowi ukłon w stronę tzw. obszarów „zielonych”. Zmiany w wyraźny sposób skupiają się na ułatwieniu udzielania wsparcia w obszarze zielonej transformacji. Nowelizacja zwiększa bowiem możliwości udzielania pomocy na cele związane z ochroną środowiska i energią, w tym na efektywność energetyczną, propagowanie energii ze źródeł odnawialnych oraz odnawialnego wodoru, dekarbonizację czy też transport przyjazny środowisku, a także interwencji publicznych obniżających przedsiębiorcom ceny energii elektrycznej, gazu lub ciepła.
Znaczącą zmianą jest wprowadzenie możliwości udzielania wsparcia przedsiębiorstwom MŚP w związku z wysokimi cenami energii, wynikającymi z agresji Rosji na Ukrainę. W związku z tym MŚP będą mogły otrzymać pomoc o wartości do 2 mln EUR rocznie. Mikroprzedsiębiorstwa będą mogły uzyskać pomoc do 200 tys. EUR rocznie w postaci rekompensat kosztów zużycia energii.
Zmodyfikowano również przepisy dotyczące pomocy związanej z efektywnością energetyczną. Najistotniejszą zmianą jest rezygnacja z konieczności wskazania inwestycji referencyjnej w ramach pomocy na propagowanie energii ze źródeł odnawialnych, propagowanie wodoru odnawialnego i wysokosprawnej kogeneracji. W praktyce oznacza to możliwość kwalifikowania do dofinansowania pełnego kosztu inwestycji, np. w panele fotowoltaiczne niezależnie od ich mocy i ilości produkowanej energii elektrycznej.
Ponadto zmiany w Rozporządzeniu doprecyzowują szereg kluczowych aspektów w procesach pozyskiwania dotacji. Głównym celem ich wprowadzenia jest dostosowanie przepisów GBER do nowych wytycznych w sprawie pomocy regionalnej, wytycznych w sprawie pomocy państwa na ochronę klimatu, energii i środowiska, wytycznych w sprawie finansowania ryzyka, zasad ramowych dotyczących badań, rozwoju i innowacji oraz wytycznych w sprawie sieci szerokopasmowych.
Dla beneficjentów realizujących projekty z obszaru B+R najważniejszą zmianą jest rozszerzenie definicji „badań przemysłowych” oraz „eksperymentalnych prac rozwojowych”. Definicje w jasny sposób precyzują, że oba te typy prac B+R obejmują również obszary związane z technologiami cyfrowymi, takimi jak obliczenia superkomputerowe, technologie kwantowe, technologie blockchain, sztuczna inteligencja, cyberbezpieczeństwo, duże zbiory danych i technologie chmurowe.
Uregulowano również kwestię dotyczącą kwalifikowalności podatku VAT w projektach. Komisja Europejska potwierdziła, że w przypadku możliwości refundacji VAT na podstawie przepisów krajowych, VAT w projektach z przyznaną pomocą publiczną nie jest kosztem kwalifikowanym.
Po wprowadzeniu tak istotnych zmian w kluczowym dokumencie dotyczącym pomocy publicznej, jakim jest GBER, kolejnym krokiem będzie aktualizacja zapisów rozporządzeń dotyczących programu FENG w sprawie udzielania pomocy finansowej przez NCBR, PARP i BGK. Projekty dokumentów pojawiły się już w Rządowym Centrum Legislacji, ale przewiduje się, że nie będą one dotyczyły aktualnie trwających konkursów, tj. Ścieżki SMART czy Kredytu Ekologicznego.
