mobile-banner-bg-left mobile-banner-bg-right
mobile-v-left mobile-v-right

Jakie cele i zasady określa Umowa Partnerstwa na lata 2021-2027?

Kamila Paczkowska
Starszy Konsultant
Zespół zarządzania projektami CIVITTA Polska

Umowa Partnerstwa (UP) jest to niewątpliwie najważniejszy dokument, który określa sposób wykorzystania środków pochodzących z funduszy unijnych oraz współpracę pomiędzy Polską a Unią Europejską. Na treść UP na lata 2021–2027 największy wpływ mają zalecenia Komisji Europejskiej dotyczące koncentracji na celach określonych w polityce spójności oraz krajowe dokumenty strategiczne, tj. „Strategia na rzecz Odpowiedzialnego Rozwoju do roku 2020 (z perspektywą do 2030)” (SOR) oraz powiązane z nią strategie sektorowe, a także „Krajowa Strategia Rozwoju Regionalnego 2030” (KSRR). W odróżnieniu do UP z poprzedniej perspektywy finansowej, UP na lata 2021-2027 określa zasady dysponowania funduszami europejskimi i wskazuje rezultaty oraz obowiązujące ramy finansowe i wdrożeniowe. UP stanowi istotny punkt odniesienia do określania szczegółowej zawartości programów unijnych.

Perspektywa finansowa na lata 2021-2027

UP szczegółowo opisuje przyjęty przez Polskę nowy układ programów w perspektywie finansowej na lata 2021-2027:

  1. Fundusze Europejskie na Infrastrukturę, Klimat, Środowisko (FEnIKS) - program w zakresie infrastruktury transportu, energetyki, środowiska, zdrowia, kultury (CP 2, 3 i 4) - poprzedni Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko
  2. Fundusze Europejskie dla Nowoczesnej Gospodarki (FENG) - program w zakresie badań, rozwoju oraz innowacyjności (CP 1 i 2) - poprzedni Program Operacyjny Inteligentny Rozwój
  3. Fundusze Europejskie dla Rozwoju Społecznego 2021-2027 (FERS) - program w zakresie rozwoju kapitału ludzkiego (CP 4) - poprzedni Program Operacyjny Wiedza Edukacja Rozwój
  4. Fundusze Europejskie na Rozwój Cyfrowy (FERC) - program w zakresie rozwoju cyfrowego (CP 1 i 3) - poprzedni Program Operacyjny Polska Cyfrowa
  5. Fundusze Europejskie dla Polski Wschodniej (FEPW) - program w zakresie województw wschodniej Polski (CP 1, 2, 3 i 4) - poprzedni Program Operacyjny Polska Wschodnia
  6. Pomoc Techniczna dla Funduszy Europejskich - poprzedni Program Operacyjny Pomoc Techniczna
  7. Fundusz na rzecz Sprawiedliwej Transformacji
  8. Program Fundusze Europejskie na Pomoc Żywnościową
  9. Program Fundusze Europejskie dla Rybactwa - program w zakresie rybactwa i morza (CP 2 i 5) - poprzedni Program Operacyjny Rybactwo i Morze
  10. 16 regionalnych programów (CP 1, 2, 3, 4 i 5) zarządzanych przez samorządy województw, tj.:
  • Fundusze Europejskie dla Dolnego Śląska 2021-2027
  • Fundusze Europejskie dla Kujawsko-Pomorskiego 2021-2027
  • Fundusze Europejskie dla Lubelskiego 2021-2027
  • Fundusze Europejskie dla Lubuskiego 2021-2027
  • Fundusze Europejskie dla Łódzkiego 2021-2027
  • Fundusze Europejskie dla Małopolski 2021-2027
  • Fundusze Europejskie dla Mazowsza 2021-2027
  • Fundusze Europejskie dla Opolskiego 2021-2027
  • Fundusze Europejskie dla Podkarpacia 2021-2027
  • Fundusze Europejskie dla Podlaskiego 2021-2027
  • Fundusze Europejskie dla Pomorza 2021-2027
  • Fundusze Europejskie dla Śląskiego 2021-2027
  • Fundusze Europejskie dla Świętokrzyskiego 2021-2027
  • Fundusze Europejskie dla Warmii i Mazur 2021-2027
  • Fundusze Europejskie dla Wielkopolski 2021-2027
  • Fundusze Europejskie dla Pomorza Zachodniego 2021-2027

Polityka spójności

Cele polityki spójności odnoszą się do rozwoju gospodarczego i społecznego w kontekście zmian związanych z demografią, klimatem, cyfryzacją i rozwojem nowych technologii, a także do różnic w rozwoju poszczególnych województw, a w ich granicach – do zróżnicowania między subregionami. Wsparcie w ramach nowej perspektywy finansowej na lata 2021-2027 skupi się wokół 6 celów polityki spójności, które wyszczególniamy poniżej.

CP 1: Bardziej konkurencyjna i inteligentna Europa

Wsparcie skierowane zostanie na rzecz prowadzenia działalności B+R przez przedsiębiorstwa i konsorcja z ich udziałem, wdrażania wyników prac B+R, tworzenia infrastruktury B+R, rozwoju przemysłu 4.0 oraz transformacji cyfrowej przedsiębiorstw i sektora publicznego. Wsparcie to realizowane będzie w ramach programów FENG, FERC, FEPW oraz 16 programów regionalnych. Na ten cel polityki spójności przewidziano około 12 948 777 070 EUR.

CP 2: Bardziej przyjazna dla środowiska niskoemisyjna Europa

Działania będą obejmowały dwa obszary – energetykę i środowisko. W kontekście energetyki działania ukierunkowane będą na poprawę efektywności energetycznej zarówno przedsiębiorstw, budynków mieszkalnych, jak i budynków użyteczności publicznej oraz wsparcie produkcji z wykorzystaniem odnawialnych źródeł energii, infrastruktury energetycznej, a także inteligentnych rozwiązań w tym zakresie. W obszarze środowiska działania będą koncentrowały się na przystosowaniu do zmian klimatu, zrównoważonej gospodarce wodno-ściekowej, gospodarce o obiegu zamkniętym i efektywnym wykorzystaniu zasobów, a także transporcie niskoemisyjnym czy mobilności miejskiej. Wsparcie realizowane będzie w ramach programów FEnIKS, FEPW, FENG, FER oraz 16 programów regionalnych. Na ten cel przewidziano 21 891 890 028 EUR.

CP 3: Lepiej połączona Europa

Wsparcie dotyczyć będzie rozwoju lądowej oraz wodnej infrastruktury transportowej, poprawy dostępności transportowej regionów i subregionów oraz wdrażania rozwiązań cyfrowych do polskiego systemu transportowego. Będzie ono realizowane w ramach programów FEnIKS, FEPW oraz 16 programów regionalnych. Na ten cel polityki spójności przewidziano blisko 15 738 435 712 EUR.

CP 4: Europa o silniejszym wymiarze społecznym

Wsparcie zostanie ukierunkowane na rzecz rozwoju rynku pracy, zasobów ludzkich, edukacji, kompetencji, włączenia i integracji społecznej, ochrony zdrowia oraz kultury i turystyki. Będzie ono realizowane w ramach programów FERS, FEPW, FEnIKS, FEPŻ oraz 16 programów regionalnych. Na ten cel przewidziano prawie 16 635 679 494 EUR.

CP 5: Europa bliżej obywateli

W ramach tego celu wspierane będą kompleksowe i zintegrowane działania na rzecz lokalnej społeczności i gospodarki, ładu przestrzennego, zrównoważonego gospodarowania przestrzenią oraz bezpieczeństwa publicznego (zwiększanie odporności lokalnej gospodarki). Wsparcie realizowane będzie za pomocą programu FER oraz 16 programów regionalnych. Na ten cel polityki spójności przewidziano prawie 2 422 829 722 EUR.

CP 6 (cel dodatkowy): Łagodzenie skutków transformacji w kierunku gospodarki neutralnej dla klimatu

Wsparcie skierowane jest dla województw: śląskiego, małopolskiego, dolnośląskiego, wielkopolskiego, lubelskiego i łódzkiego – będzie ono dotyczyć dywersyfikacji gospodarczej regionów węglowych, tworzenia nowych miejsc pracy w sektorach niezwiązanych z górnictwem i energetyką konwencjonalną, utrzymania poziomu aktywności zawodowej mieszkańców, a także regeneracji i rekultywacji terenów pogórniczych i poprzemysłowych. Wsparcie realizowane będzie w ramach programów FEnIKS oraz 5 programów regionalnych. Na ten cel przewidziano prawie 3 693 452 615 EUR.

Dodatkowe informacje związane z Umową Partnerstwa na lata 2021-2027

Co jeszcze warto wiedzieć na temat Umowy Partnerstwa na lata 2021-2027? Poniżej zamieszczamy garść istotnych informacji.

  • Regiony dolnośląski i wielkopolski zostały zakwalifikowane po raz pierwszy do kategorii regionów w okresie przejściowym.
  • Z województwa mazowieckiego wydzielony zostanie region warszawski stołeczny (miasto Warszawa oraz powiaty: nowodworski, legionowski, warszawski zachodni, pruszkowski, grodziski, piaseczyński, otwocki, miński, wołomiński) i zakwalifikowany do regionów lepiej rozwiniętych. Pozostała część województwa mazowieckiego zyska poprzez włączenie do regionów słabiej rozwiniętych objętych wsparcie FEPW.
  • Planowane programy INTERREG w ramach UP to:
    • programy współpracy transgranicznej: Polska – Saksonia, Polska – Słowacja, Południowy Bałtyk, Polska – Białoruś – Ukraina, Polska – Rosja, Meklemburgia Pomorze Przednie – Brandenburgia – Polska, Brandenburgia – Polska, Czechy – Polska, Litwa – Polska,
    • programy współpracy transnarodowej: Region Morza Bałtyckiego, Europa Środkowa,
    • programy współpracy międzyregionalnej: INTERREG EUROPA, ESPON, URBACT, INTERACT.

Zasady horyzontalne

Zasady horyzontalne określone w Umowie Partnerstwa na lata 2021-2027 to:

  • zasady niedyskryminacji
    • zasada równości kobiet i mężczyzn, która gwarantuje kobietom i mężczyznom równe prawa i obowiązki oraz równy dostęp do zasobów, takich jak środki finansowe czy szanse rozwoju.
    • zasada równości szans i niedyskryminacji, w tym dostępności dla osób z niepełnosprawnościami, której celem jest zapobieganie wszelkim formom dyskryminacji, nie tylko ze względu na płeć, ale również z powodu rasy czy pochodzenia etnicznego, religii lub światopoglądu, niepełnosprawności, wieku lub orientacji seksualnej.
  • zasada zrównoważonego rozwoju i zasada „nie czyń poważnych szkód” (ang. DNSH - do no significant harm), która ma na celu zapewnienie, że realizacja celów polityki spójności będzie zgodna ze standardami i priorytetami Unii Europejskiej w zakresie klimatu i środowiska, a także nie spowoduje poważnych szkód w środowisku naturalnym.
  • zasada partnerstwa, która oznacza włączenie przedstawicieli samorządów terytorialnych, partnerów społecznych, gospodarczych, organizacji społeczeństwa obywatelskiego, organizacji badawczych i uniwersytetów w procesy programowania, wdrażania, monitorowania i ewaluacji funduszy unijnych.

Wsparcie finansowe

Jakie formy wsparcia finansowego przewiduje Umowa Partnerstwa?

UP przewiduje dwie podstawowe formy wsparcia – dotację bezzwrotną, stosowaną w projektach, które nie generują dochodu oraz coś, co stanowi nowość – dotację warunkową. Instytucje Pośredniczące będą miały możliwość dofinansowania projektów w formie dotacji warunkowej, a beneficjenci chcący skorzystać z tej formy wsparcia będą musieli w całości lub części spłacić udzielone dofinansowanie (więcej o dotacji warunkowej napiszemy wkrótce). Warunki przyznania oraz zwrotu udzielonego wsparcia zostaną określone w umowie o dofinansowanie lub w decyzji o dofinansowaniu projektu.

Cele polityki spójności a formy wsparcia

  • CP 1 – dla większości działań instrumenty bezzwrotne, dla niektórych działań może pojawić się wsparcie zwrotne lub częściowo zwrotne
  • CP 2 – działania realizowane będą za pomocą wsparcia w formie bezzwrotnej, zwrotnej lub mieszanej
  • CP 3 – instrumenty bezzwrotne
  • CP 4 – instrumenty bezzwrotne i zwrotne
  • CP 5 – instrumenty bezzwrotne i zwrotne

Dodatkowo warto nadmienić, że UP rekomenduje stosowanie formuły partnerstwa publiczno-prywatnego (PPP) przy realizacji projektów inwestycyjnych. Proces monitorowania na poziomie programów będzie realizowany przy wykorzystaniu centralnego systemu teleinformatycznego, administrowanego przez Ministerstwo Funduszy i Polityki Regionalnej. Zasady monitorowania oraz sprawozdawczości z realizacji programów unijnych zostaną określone w wytycznych ministra właściwego do spraw rozwoju regionalnego.

UDOSTĘPNIJ ARTYKUŁ